رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایراد سخنرانی در دانشگاه پلی‌تکنیک فدرال لوزان EPFL درباره نقش دیپلماسی هسته‌ای، چالش‌های جهانی و فعالیت‌های آژانس به سؤالات حاضران پاسخ داد.
به گزارش ایسنا، گروسی با بیان اینکه در این نشست علاقه جهانی به انرژی هسته ای افزایش یافت، گفت: سایر کشورها به جز آلمان که به طور کامل از انرژی هسته ای خارج شده است یا به استفاده از این انرژی ادامه می دهند یا در سیاست های خود تجدید نظر می کنند و تردیدها در این زمینه کاهش یافته است.
مدیرکل آژانس همچنین تاکید کرد که فناوری هسته ای تنها به تولید انرژی محدود نمی شود، بلکه می تواند نقش مهمی در درمان سرطان، مدیریت آب و حفاظت از محیط زیست، از جمله کاهش آلودگی پلاستیکی، ایفا کند. مناطقی که برای کشورهای در حال توسعه اهمیت ویژه ای دارند.
وی با اشاره به بحران‌های سیاسی و خطر گسترش سلاح‌های هسته‌ای از جمله وضعیت نیروگاه زاپوریژیا در اوکراین، تاکید کرد که نقش آژانس در چنین شرایطی «حضور فعال و نظارت» است، به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران که به گفته وی نگرانی‌هایی درباره برنامه هسته‌ای خود دارند.
بازگشت به اعتماد بدون رژیم کنترل سخت ممکن نیست!
مدیرکل آژانس در ادامه سخنان خود به حملات تهاجمی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران اشاره کرد و گفت: خرداد سال گذشته شاهد حملات به تاسیسات هسته‌ای ایران بودیم. این اتفاق تقریباً غیرقابل باور بود.
برجام که تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی بود و محدودیت هایی را بر برنامه هسته ای ایران اعمال می کرد، به تدریج کنار گذاشته شد. توضیح اینکه دقیقاً چیست، زمان زیادی طول می کشد، اما به اصل مطلب پی می برید. این مسیر رفته رفته کنار گذاشته شده و می توان مسئولیت این موضوع را بین طرفین تقسیم کرد و به بحث تبدیل شود. با این حال، نتیجه یک درگیری کوتاه و خشونت آمیز بود.
گروسی همچنین گفت: اکنون در تلاش هستیم تا اعتماد را با ایران بازسازی کنیم، زیرا بازگشت به اعتماد بدون اعتماد ساخته شده توسط یک رژیم بازرسی سخت‌گیر ممکن نیست. بازرسی ها باید انجام شود، در غیر این صورت اعتماد ایجاد نمی شود و خطر باز ماندن موضوع وجود دارد که ممکن است در این درگیری ها مجدداً از زور استفاده شود.
ما از طریق دیپلماسی آرام و پشت پرده روی این موضوع کار می کنیم. در دنیایی که همه چیز قابل مشاهده است، گفتگوهای غیررسمی، کانال های مخفی و مذاکرات مخفی نقش مهمی ایفا می کنند و برای جلوگیری از تشدید درگیری ها و گسترش خشونت در منطقه ای که قبلاً مستعد خشونت است، ضروری است.
آژانس نمی تواند به اسرائیل برود!
مجری برنامه سپس از رئیس سازمان دیده بان هسته ای سازمان ملل پرسید: اسرائیل هرگز معاهده NPT را امضا نکرده است و از بازرسی تاسیسات آژانس منع شده است، آیا این عادلانه است؟ گروسی گفت: «من نمی گویم این حرام است. آژانس هیچ اختیار یا مجوزی برای رفتن به آنجا ندارد!»
مدیرکل آژانس بین‌المللی در آغاز به توجیه تهدیدهای «وضعیت هسته‌ای اسرائیل» علیه منطقه گفت: دنیای هسته‌ای ما بر اساس معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) ایجاد شد، وقتی من در سال ۱۹۶۱ متولد شدم، این توافق هنوز وجود نداشت. سلاح.” او هشدار داده بود.
تصور کنید اگر این همه کشور تسلیحات هسته ای داشته باشند، دنیا چگونه خواهد بود. بنابراین، در آن زمان، اتحاد جماهیر شوروی، ایالات متحده و سایر کشورهای کلیدی تصمیم گرفتند که باید این روند را کنترل کنند زیرا بسیار خطرناک است. این تصمیم منجر به ایجاد معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای شد. بر اساس این توافق، پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد (که در آن زمان دارای سلاح هسته ای بودند) به عنوان قدرت های هسته ای به رسمیت شناخته شدند و سایر کشورها داوطلبانه متعهد شدند که سلاح هسته ای تولید نکنند. در ازای این تعهد، آنها دسترسی به فناوری هسته ای صلح آمیز را فراهم کرده و تحت بازرسی آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار خواهند گرفت.
وی با یادآوری اینکه «تا امروز چهار کشور (سه کشور و رژیم صهیونیستی) از این معاهده خارج شده یا آن را نپذیرفته اند، گفت: من نام این کشورها را می آورم و به سرعت متوجه می شوید که چرا این تصمیم را گرفتند. من نمی گویم کاری که آنها انجام دادند درست بود یا نه، اما دلایل آن واضح است: هند، پاکستان، اسرائیل و کره شمالی. حالا به سوال من برگردیم: آیا این عادلانه است؟
برخی می گویند نه چون ما ایران را کنترل می کنیم اما اسرائیل را کنترل نمی کنیم. این انتقاد از آنجا ناشی می شود که چرا برخی کشورها بازرسی می شوند و برخی دیگر بازرسی نمی شوند. اسرائیل به صراحت اعلام کرد که عضو توافقنامه NPT نیست و بنابراین بازرسی از برنامه استراتژیک آن انجام نمی شود. ما فقط تأسیسات غیراستراتژیک و غیرنظامی آنها را بازرسی می کنیم. اسرائیل سیاست «عدم قطعیت هسته‌ای» را دنبال می‌کند. این بدان معناست که او داشتن سلاح هسته ای را نه تایید می کند و نه رد می کند. بنابراین ما به قسمت های حساس برنامه های آنها دسترسی نداریم.
اسرائیل می گوید به دلیل تهدیدات وجودی نمی تواند از عدم قطعیت هسته ای چشم پوشی کند
گروسی که به عنوان سخنگوی رژیم صهیونیستی ظاهر شد، پرسید: نظر شخصی من چیست؟ وی با طرح این سوال گفت: من به جهانی بدون سلاح هسته ای اعتقاد دارم و فکر می کنم همه کشورها باید توافقنامه NPT را امضا کنند. اما ما در دنیای واقعی هم زندگی می کنیم. اسرائیل می گوید به دلیل تهدیدات وجودی که با آن مواجه است، نمی تواند از این سیاست دست بکشد.
توضیح این موضوع بر عهده آنهاست نه من. با این حال، زمانی که کشوری وارد سیستم NPT می شود، نباید از برنامه غیرنظامی به عنوان پوششی برای توسعه سلاح های هسته ای استفاده کند. این دقیقا همان کاری است که صدام حسین در عراق انجام داد. او مدعی بود که برنامه‌اش غیرنظامی بود، اما مخفیانه در حال ساخت سلاح‌های هسته‌ای بود. در آن زمان، قبل از پروتکل الحاقی و سیستم‌های بازرسی پیشرفته‌تر، بازرسان آژانس فقط می‌توانستند آزمایشگاه‌هایی را ببینند که هیچ فعالیت آشکاری وجود نداشت، در حالی که یک برنامه تسلیحاتی در اتاق بعدی در حال انجام بود. این یک کلاهبرداری کامل بود. بنابراین سیستم کنترل بین المللی تقویت شد.
او گفت: «این یک سؤال پیچیده است که سؤالات عدالت و تعادل ژئوپلیتیکی را مطرح می‌کند، اما ما در جهانی ناعادلانه زندگی می‌کنیم.» آنچه ما می توانیم انجام دهیم کاهش خطرات، مدیریت درگیری ها و حرکت به سمت ثبات بیشتر است. این رویکردی است که ما امروز دنبال می کنیم.
من به صراحت گفتم که ایران سلاح هسته ای ندارد.
گروسی در بخشی دیگر از این نشست در پاسخ به سوالی درباره نقش آژانس در حملات اخیر به ایران مدعی شد: ما سازمانی صلح طلب هستیم. از لحظه ای که تصمیم به بمباران گرفته شد، نقش ما به عنوان نهادی متعهد به صلح برجسته شد. برخی ادعا می کنند که آژانس بین المللی انرژی اتمی تا حدی مسئول این حملات است زیرا ما گزارش هایی در مورد برنامه هسته ای ایران منتشر کردیم. اما این بخشی از ماموریت ماست. باید این گزارش ها را تهیه می کردیم.
گروسی ادامه داد: می خواهم چیزی را روشن کنم. درباره آخرین گزارشی که کمی قبل از حملات منتشر کردم، سخنان و احادیث زیادی وجود داشت. گویی این گزارش ها آخرین میخ بر تابوت یا جرقه ای بود که درگیری را آغاز می کرد. با این حال، مثل همیشه، کسانی که این ادعاها را مطرح می کنند، عموماً گزارش ها را نخوانده یا درک نکرده اند. اگر این افراد خودشان زحمت خواندن گزارش ها را می دادند، می دیدند که من در آن گزارش به صراحت گفتم که ایران سلاح هسته ای ندارد و برنامه خاصی برای تولید سلاح هسته ای ندارد. البته در مورد شفافیت برنامه ایران هم سؤالاتی را مطرح کردم و به کاستی هایی اشاره کردم.
وی با ادعای اینکه «نقش ما در این شرایط جلوگیری و بازسازی اعتماد است»، افزود: من این را فقط اینجا در دانشگاه نمی‌گویم، این را در واشنگتن و هر جا که لازم بود گفته‌ام. تنها راه‌حل پایدار راه‌حل دیپلماتیک است. اتفاقی که افتاد، افتاد و تاریخ را نمی‌توان بازنویسی کرد، اما کاملاً واضح است که ایران توانایی‌های هسته‌ای دارد و این توانایی‌ها با وجود اینکه زیرساخت‌ها هنوز از بین رفته بود، هنوز وجود دارد. بهتر است، برخلاف من، دانش علمی را نمی توان از بین برد.
ما در تلاش هستیم تا عناصر یک توافق جدید را کنار هم قرار دهیم
مدیرکل آژانس در پایان گفت: اگر ایران تصمیم به بازسازی ظرفیت غنی‌سازی اورانیوم یا سایر فعالیت‌های هسته‌ای خود بگیرد، برای کشوری با عزم جدی مانند ایران غیرممکن نیست. یا ایران می تواند مسیری شبیه به کره شمالی انتخاب کند و بگوید ما دیگر کاری به NPT و آژانس نداریم.
به همین دلیل مهم است که تلاش کنیم اعتماد را بازسازی کنیم. خوشبختانه در آمریکا اراده ای در این راستا می بینم. ما از نزدیک با آقای ویتکاف و دیگران کار می کنیم تا عناصر یک توافق جدید را گرد هم بیاوریم و تا حدودی اوضاع را تثبیت کنیم. این نقشی است که ما تاکنون بر عهده گرفته ایم و امیدوارم در آینده نیز بتوانیم این نقش را ادامه دهیم.