بعدی- در حالی که هنوز هیجان تغییر سهمیه سوخت و راه اندازی بنزین 5 هزار تومانی فروکش نکرده، زمزمه هایی مبنی بر واریز سهمیه بنزین به کارت های بانکی مردم به گوش می رسد.
به گزارش فردا؛ مسئولان دولتی می گویند در حال اجرای این طرح در مقیاس کوچک هستند و فعلا اجازه نخواهند داد که از اجرای «تجربی و محدود» فراتر برود، اما حتی در صورت امکان، با یکی از مهم ترین تغییرات ساختاری در نظام یارانه سوخت ایران مواجه هستیم. به خصوص که تجربه سیاست گذاری در حوزه انرژی نشان می دهد که اغلب هر «آزمایشی» اولین مرحله تصمیم گیری های کلان است. پس بیایید چند مورد را بررسی کنیم و دریابیم که آیا چنین ایده ای می تواند نوید دهنده تغییر جدی در قیمت بنزین باشد یا خیر.
واریز سهمیه بنزین به کارت بانکی و کارت ملی؛ جزئیات طرح آزمایشی دولت
در مدل فعلی، سهمیه بنزین به خودرو اختصاص داده شده است. هدف از طرح جدید تغییر این روش و تامین بنزین برای همه است.
در مدل جدید به جای سهمیه 1500 تومانی کارت سوخت خودرو، یک لیتر یا معادل ریالی آن به حساب بانکی مرتبط با کد ملی هر فرد (از جمله افراد فاقد خودرو) واریز می شود. مشمولان می توانند از سهمیه در پمپ بنزین استفاده کنند و همچنین اعتبارات خود را در بازار خصوصی به دیگران بفروشند و وجه نقد خود را دریافت کنند.
مقایسه سهمیه بنزین خودرو و سهمیه بنزین مردم (تفاوت در یک نگاه)
|
شاخص مقایسه |
سهمیه واریز به کارت سوخت |
واریز سهمیه به بانک/کارت ملی |
|
مبنای تخصیص |
در هر ماشین |
به ازای هر نفر (کد ملی) |
|
ذینفعان طرح |
فقط صاحبان خودرو |
همه شهروندان (حتی بدون ماشین) |
|
نقدینگی |
مشکل و غیرقانونی (خرید و فروش سهام در محل) |
آسان (امکان فروش اعتبار در بازار ثانویه) |
|
چگونه سهمیه را ذخیره کنیم؟ |
روی کارت سوخت |
به صورت اعتبار ریالی / سهمیه در حساب بانکی |
|
تاثیر بر عدالت |
سود بیشتر برای صاحبان چند خودرو |
توزیع مستقیم یارانه به همه مردم |
|
کنترل دولت |
سفت است و نیاز به تعویض فیزیکی کارت دارد |
امکان تغییر قیمت و سهمیه آنی |
یادداشت ها: بزرگترین تغییر، تغییر معیارهای اختصاص خواب از خودرو به افراد است.
مزایا و معایب تخصیص بنزین بر حسب شخص؛ آیا بنزین در سال 1405 گران می شود؟
هر طرح اقتصادی مانند یک سکه دو روی دارد. بنابراین نه باید عدالت را نادیده گرفت و نه از مزایا و معایب احتمالی.
مزایا؛ لیوان نیمه پر است
- برقراری عدالت در توزیع یارانه سوخت: خانواده ای که خودرو ندارد نیز سهمی از کمک بنزین دریافت می کند. روش جدید جریان توزیع ثروت را از طبقه ثروتمند (که خودروهای کمی دارند) به طبقه کم درآمد حداقل از نظر اسمی منصفانه می کند.
- کاهش قاچاق: زمانی که قیمت بنزین در بازار آزاد به قیمت واقعی نزدیک شود، انگیزه صادرات غیرقانونی سوخت از کشور به شدت کاهش می یابد.
- مدیریت مصرف: وقتی فردی بداند که با صرفه جویی در مصرف سوخت می تواند وام را به پول نقد تبدیل کند، انگیزه بیشتری برای استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی پیدا می کند. همه چیز تا اینجا عالی به نظر می رسد، درست است؟
معایب؛ لیوان نیمه خالی است
- فشار تورم: هرگونه تغییر در ساختار بنزین از نظر روانی قیمت کالاها و خدمات به ویژه کرایه حمل و نقل را افزایش می دهد.
- پیچیدگی فنی: اتصال کارت های بانکی به پمپ بنزین و ایجاد بازار خرید و فروش سهمیه ای نیازمند زیرساخت های بسیار قوی است و با کوچک ترین اختلالی صف های طولانی تشکیل می شود.
- سرنوشت مشابه یارانه نقدی: بیم آن می رود که مبلغ سپرده گذاری شده برای بنزین به مرور زمان و در اثر تورم ارزش خود را از دست داده و به رقمی ناچیز و بی ارزش تبدیل شود.
تنها قطعیت در حال حاضر پایان دوران “بنزین ارزان برای همه” است.
اتصال بنزین 5000 تومانی به کارت ملی از طریق اپلیکیشن واریز سهمیه
دولت چندی پیش بنزین را 5 هزار تومان به عنوان سومین نرخ سوخت اعلام کرد. فاصله زمانی کوتاه بین اجرای برنامه ها باعث ایجاد سوال و عدم قطعیت می شود. برای مثال می توانید از خود بپرسید که آیا ارتباطی بین واریز سهمیه بنزین به کارت بانکی و افشای قیمت سوخت وجود دارد؟
1. پیش بینی مثبت
اگر دولت سهمیه بنزین را به کارت ملی همه واریز کند و همزمان بازار ثانویه ای ایجاد شود که مردم بتوانند سهمیه خود را مثلا 4500 تومان به یکدیگر بفروشند، امکان بازار متعادل بیشتر می شود. در این سناریو قیمت بنزین آزاد به تدریج به قیمت واقعی نزدیک می شود اما فشار بر دوش فقرا نباید افزایش یابد زیرا آنها سهمیه فروش هستند و افزایش قیمت بنزین برای آنها سود به همراه خواهد داشت.
2. پیش بینی منفی
از منظر بدبینانه، پرداخت بنزین با کارت بانکی تنها راه میانبری برای حذف کامل سهمیه های 1500 و 3000 تومانی است. کسانی که چنین اعتقادی دارند مدعی هستند دولت به فکر واریز وجه برای مدت کوتاهی برای دور زدن حساسیت ها و سپس آزادسازی کامل قیمت (تک قیمت گذاری با قیمت های بالای 8000 یا 10000 تومانی) است و عملاً یارانه سوخت را از بودجه حذف می کند.
در این صورت مبلغ واریز به کارت های مردم ثابت می ماند اما قیمت بنزین در پمپ بنزین ها مدام با نرخ دلار در نوسان است.
آیا سهمیه 1500 بنزین حذف می شود؟
آیا طرح واریز سهمیه بنزین به کارت نقدی مربوط به «بنزین فصلی» است یا «آزادسازی کامل»؟ اگر عینک بدبینانه را از چشمان خود برنداشته باشید، قطعاً یک «بله» قوی خواهید گفت. حتی ممکن است فکر کنید دولت با برنامه ریزی از قبل وارد میدان شده و به دنبال «قیمت تعادلی» بوده که هدف نهایی است.
از آنجا که واریز پول به کارت بانکی زیرساختی است که دولت را برای کاهش تدریجی سهمیه لیتر باز می گذارد، احتمالاً حق با شماست. چنین ایده ای حتی به دامداران این امکان را می دهد که قیمت بنزین را با توجه به فصولی که مصرف زیاد است (مثل تابستان و نوروز) تغییر دهند و رویای بنزین فصلی را محقق کنند. بالاخره کارت سوخت را کاملا بردارند و به بنزین تک نرخی سلام کنند!
بدون تملق و مخالف باید بگوییم که واریز پول به کارت بانکی یکی از روش های «دیجیتالی کردن یارانه» است و به دولت این اختیار را می دهد که بدون نیاز به تغییر فیزیکی در کارت سوخت، میزان یارانه سوخت را به صورت آنی افزایش یا کاهش دهد.
پیش بینی و سهمیه بندی قیمت آتی بنزین در سال 1405
نیمه پر لیوان را ببینیم! طرح واریز سهمیه سوخت به کارتهای نقدی، تا زمانی که صادقانه و با زیرساختهای مناسب اجرا شود، روشی برای توزیع عادلانه ثروت ملی است، اما اگر صرفاً برای رفع کسری بودجه و رساندن قیمت به نرخهای جهانی (بدون در نظر گرفتن قدرت خرید مردم) استفاده شود، شوکهای اقتصادی جدیدی ایجاد میکند.
دولت در حال حاضر در مرحله “آزمایش” است. آنها می خواهند با سنجش نبض بازار و تاثیر احتمالی بر زندگی و معیشت مردم، تصمیم نهایی را بگیرند.
تنها قطعیت در حال حاضر این است که دوران «بنزین ارزان برای همه» به پایان رسیده است. بگذریم که دوران «مدیریت هوشمند اعتبار سوخت» فرا رسیده است و چاره ای نداریم جز اینکه خودمان را برای فروش سهمیه بنزین در اپلیکیشن های موبایل آماده کنیم یا با واریز سهمیه بنزین به کارت ملی در سال 1405، سوخت مورد نیاز خودرو را از طریق همین اپلیکیشن خریداری کنیم!