بعدی- اختلالات رشد عصبی اختلالاتی هستند که در آن مغز و سیستم عصبی مرکزی به درستی رشد نمی کنند. مغز بخشی از اعضای بدن است که فکر می کند و هدایت می کند و زمانی که این قسمت آسیب ببیند، عملکرد فرد نیز تحت تأثیر قرار می گیرد.
بر اساس گزارش فردا، سیستم عصبی مرکزی نیز وظیفه هدایت و انتقال دستورات از مغز به اعضای بدن را بر عهده دارد. اختلالات عصبی رشدی باعث ایجاد نقص در این دو بخش می شود که تأثیر مخربی بر احساسات، توانایی یادگیری، رشد فردی و حافظه دارد.
این اختلال با نقایص رشدی مشخص می شود که منجر به تخریب عملکردهای فردی، تحصیلی یا شغلی می شود که اغلب در مراحل اولیه رشد است. از یک محدودیت یادگیری بسیار خاص تا کمبودهای عمومی در مهارت های اجتماعی یا هوش متغیر است.
انواع اختلالات عصبی رشدی:
1- اختلال یادگیری خاص
ناتوانی یادگیری به اختلالات مربوط به یک توانایی خاص مانند خواندن، نوشتن و ریاضیات اشاره دارد. توانایی یادگیری کودکان مبتلا به این اختلال بسیار کمتر از آن چیزی است که باید نسبت به سن و سطح هوشی خود داشته باشند. این کودکان در سازماندهی و هماهنگی اطلاعات، حافظه و توجه دچار نقص هستند. ناتوانی های یادگیری خاص به سه دسته زیر تقسیم می شوند:
اختلال نوشتن یا دیسگرافی: توانایی ضعیف نوشتن یک فرد
اختلال خواندن یا نارساخوانی: مشکل در خواندن دقیق یا سریع خواندن
اختلال یادگیری ریاضی یا اختلال در محاسبه: توانایی کم در انجام عملیات ریاضی
این اختلال ریشه بیولوژیکی دارد و علائم اصلی آن برهمکنش عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی است. مشکلات در مهارت های تحصیلی شدید و از نظر کمی کمتر از حد انتظار بر اساس سن تقویمی فرد است.
2- اختلالات حرکتی
اختلال هماهنگی حرکتی رشدی: این کودکان در واقع در هماهنگی حرکات خود مشکل دارند و ضعیف هستند. این عدم هماهنگی در حرکات کودک با توجه به سن او کمتر از حد انتظار است.
اختلال حرکتی کلیشه ای: شامل انجام حرکات تکراری، بی هدف و بدون انگیزه مانند حرکت دادن پاها به جلو و عقب است. انسان در صورتی که این کارها به نفع و فایده ای برای او نباشد، احساس تعهد درونی می کند.
اختلالات تیک: تیک ها حرکات ناگهانی، سریع و مکرر هستند که در فرد ایجاد می شود و فرد کنترلی بر آنها ندارد. اختلالات تیک به سه گروه تیک حرکتی، تیک صوتی و اختلال تورت تقسیم می شود.
ویژگی اصلی این اختلال که می تواند از اوایل دوران نوزادی شروع شود، پایین بودن سطح مهارت های حرکتی و انجام و تکرار حرکات غیر ضروری است.
3- عقب ماندگی ذهنی (اختلال رشدی هوش)
ویژگی اصلی این اختلال، سنی که در دوره رشد رخ می دهد و بستگی به علت و شدت اختلال دارد، نداشتن عملکرد و هوش انطباقی فرد در زمینه های عملی، اجتماعی و مفهومی است. این زمانی است که عملکرد روزانه فرد در مقایسه با همسالانی که از نظر سن، جنسیت و موقعیت اجتماعی-فرهنگی با او مطابقت دارند، ناکافی و تخریب می شود. قضاوت اجتماعی، مدیریت رفتار فردی، احساسات یا رفتار بین فردی، انگیزه تحصیلی یا شغلی مشکل ساز هستند و به سه گروه تقسیم می شوند:
ناتوانی ذهنی: ناتوانی ذهنی بیماری است که در آن فرد در طول دوره رشد هم در عملکردهای ذهنی (مانند نقص در کارکردهایی مانند استدلال، حل مسئله، برنامه ریزی و …) و هم در عملکرد صحیح در زمینه های اجتماعی و عملی دچار نقص می شود. . (مثل ناتوانی، بر مسئولیت های اجتماعی و استقلال تأثیر می گذارد.
تأخیر رشد عمومی: این اختلال مربوط به کودکان زیر 5 سال است که دارای تأخیر رشدی یا ناتوانی های ذهنی هستند، اما شدت آن مشخص نیست.
ناتوانی ذهنی نامشخص: برای کودکان بالای 5 سال که سطح ناتوانی آنها قابل اندازه گیری نیست استفاده می شود.
پرخاشگری، ساده لوحی و خطر استثمار شدن توسط دیگران ممکن است در این افراد دیده شود. شدت این اختلال از نوع خفیف که در آن فرد برای یادگیری مهارت های تحصیلی و کارهای پیچیده روزانه نیاز به حمایت دارد تا نوع عمیق که در آن فرد برای تمام جنبه های زندگی فیزیکی، سلامتی و زندگی روزمره به دیگران وابسته است متفاوت است. رفاه
4- اختلالات ارتباطی
ویژگی اصلی این اختلال که از اوایل دوره رشد بروز می کند، نقص در زبان، گفتار و ارتباط است.
این نقص به شکل های زیر خود را نشان می دهد:
– اختلال زبان/کاهش واژگان، محدودیت در جمله سازی، ناتوانی در صحبت کردن
– اختلال صدای گفتار/ اشکال مستمر تولید صدای گفتار
– ناروانی یا لکنت در گفتار/تکرار اصوات و هجاها، حذف مصوت ها و صامت ها، قطع شدن کلمات، مکث های پر یا خالی در حین صحبت کردن، تلفظ کلمات با فشار فیزیکی، اضطراب گفتاری.
– اختلال در ارتباط اجتماعی/اختلال در استفاده از ارتباطات برای مقاصد اجتماعی مانند احوالپرسی، ناتوانی در تغییر کلمات با توجه به محیط یا افراد مختلف، مشکل در رعایت قوانین صحبت کردن و قصه گویی.
در هر چهار مورد ذکر شده، مشخص است که درجاتی از محدودیت برای ارتباط مؤثر و مشارکت اجتماعی و پیشرفت تحصیلی و شغلی وجود دارد. این اختلال ناشی از یک بیماری مادرزادی یا اکتسابی نیست.
5- تنها ماندن (اوتیسم)
ویژگی اصلی این اختلال که معمولا در حدود 2 سالگی خود را نشان می دهد، عدم ارتباط اجتماعی و تعامل اجتماعی مداوم در موقعیت های مختلف است. اوتیسم بسته به نیازهای حمایتی فرد مبتلا به درجات مختلفی تقسیم می شود و بر این اساس برخی از علائم زیر به درجات مختلف دیده می شود:
– عدم مکالمه معمولی دو طرفه
– کاهش اشتراک علایق و احساسات دیگران
-ناتوانی در شروع یا پاسخ دادن به تعاملات اجتماعی
– سازگاری ضعیف ارتباط کلامی و غیرکلامی
– ناهنجاری در تماس چشمی و زبان بدن
– کاهش شدید درک و استفاده از حرکات و اشارات
– ناتوانی در دوست یابی و شرکت در بازی های خلاقانه مشترک
عدم علاقه به همسالان
– اصرار بر موزیکال بودن
– حرکات قالب ساده
– علایق محدود و ثابت
– واکنش بیش از حد یا کم واکنش به محرک های حسی
این اختلال باعث اختلال قابل توجه در جنبه های اجتماعی، شغلی یا سایر جنبه های مهم عملکرد فرد می شود و به دلیل عقب ماندگی ذهنی یا تاخیر رشد عمومی ایجاد نمی شود.
6- اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
ویژگی اصلی این اختلال که علائم آن از 4 سالگی آشکارتر می شود، الگوی مداوم بی توجهی یا بیش فعالی است که در عملکرد و رشد فرد اختلال ایجاد می کند.
در صورت غفلت، حداقل شش مورد از علائم زیر به مدت شش ماه وجود دارد:
عدم توجه به جزئیات
– ناتوانی در تمرکز روی تکالیف یا بازی ها
– به نظر می رسد وقتی مستقیم با او صحبت می شود گوش نمی دهد
– شروع و ترک کار
– مشکل در نگهداری منظم وسایل شخصی و سازمان کار
– اجتناب از کارهایی که مستلزم فعالیت ذهنی پایدار است
– از دست دادن وسایل، به راحتی توسط محرک های بیرونی پرت شدن
– فراموشی در زندگی روزمره
در بیش فعالی، حداقل شش مورد از علائم زیر به مدت شش ماه مشاهده می شود:
– تکان دادن روی صندلی، تکان دادن دست و پا
– برخاستن از روی صندلی در مواقعی که نیاز به نشستن است
– دویدن یا بالا رفتن از در و دیوار در مکان های نامناسب
– ناتوانی در بازی بی سر و صدا
– بیشتر در حال حرکت
– زیاد حرف زدن
– دادن جواب قبل از اتمام سوال
– پریدن به وسط دیگران و قطع فعالیت آنها
این علائم در بیش از یک موقعیت یا مکان رخ می دهد و باعث کاهش کیفیت عملکرد اجتماعی، تحصیلی یا شغلی فرد می شود.
نباید فراموش کرد که اختلالات رشد عصبی از دوران کودکی شروع می شود و تا پایان عمر فرد ادامه می یابد. این اختلالات از سنین پیش دبستانی شروع می شوند، اما بیشتر آنها تا زمانی که فرد به مدرسه می رود قابل مشاهده و قابل توجه می شود. خانواده ها می توانند با تشخیص زودهنگام بسیاری از اختلالات عصبی رشدی از بسیاری از عوارض جلوگیری کنند.
با اتخاذ روش های درمانی مناسب، کودک می تواند مهارت های خود را بهبود بخشد و در بزرگسالی استقلال پیدا کند. مشاوره کودک و مشاوره خانواده می تواند به والدین و مراقبان در این زمینه کمک کند.