خمیازه یک پدیده جهانی است که از سنین بسیار پایین در بسیاری از گونه های مهره داران، از گرگ تا طوطی و البته در انسان دیده می شود. پس چرا وقتی می بینیم شخص دیگری این کار را انجام می دهد خمیازه می کشیم؟
کارشناسان می گویند دلیل اینکه خمیازه برای مدت طولانی در بسیاری از گونه ها وجود داشته است این است که به نظر می رسد یک مکانیسم ضروری بقا باشد. پس هدف واقعی آن چیست؟ خواه برای تامین اکسیژن به مغز، تنظیم دمای بدن یا ارائه یک سیگنال اجتماعی باشد، هم در عموم مردم و هم در جامعه علمی کمبودی در فرضیه وجود ندارد.
این ایده رایج که خمیازه کشیدن باعث افزایش اکسیژن رسانی به مغز می شود، هنوز تایید نشده است. توضیح دیگری نشان می دهد که خمیازه کشیدن به حفظ توجه کمک می کند. با این حال، هنوز در این مورد اتفاق نظر وجود ندارد.
آنچه از فرضیه های دیگر مطمئن تر به نظر می رسد، ارتباط بین خمیازه کشیدن و ریتم شبانه روزی، ساعت بیولوژیکی ما است. بیشتر خمیازه کشیدن در زمان استراحت اتفاق می افتد که معمولاً در فاز بیداری و سقوط متمرکز است. به طور خاص، زمانی اتفاق می‌افتد که بدن هوشیاری کمتری دارد، برای مثال زمانی که سعی می‌کند یک وعده غذایی را هضم کند.
آیا این یک ابزار ارتباطی است؟
اگرچه دلایل خمیازه هنوز تأیید نشده است، اما ماهیت «مسری» آن منجر به اکتشافات مهمی در رشته‌های مختلف، هم زیست‌شناسی و هم روان‌شناسی اجتماعی شده است.
خمیازه می تواند نقش مهمی در تعاملات اجتماعی ایفا کند، همانطور که در شترمرغ ها مشاهده شد که از آن برای هماهنگ کردن رفتار گروهی استفاده می کنند. در انسان، معمولاً زمانی رخ می‌دهند که از حالت بیداری به استراحت می‌روید یا برعکس. خمیازه می تواند به عنوان یک سیگنال نشان دهنده تغییر در فعالیت یا هوشیاری باشد، اطمینان حاصل کند که همه اعضای گروه بیدار هستند یا همزمان در حال استراحت هستند، ایمنی جمعی را افزایش می دهد و ریتم گروه را حفظ می کند.
با این حال، به نظر می رسد که انتقال خمیازه یک ویژگی عمدتاً انسانی است، به استثنای معدودی مانند شامپانزه ها. این ویژگی این ایده را تقویت می کند که خمیازه کشیدن در انسان وسیله ای برای ارتباط غیرکلامی فراتر از عملکردهای صرفاً فیزیولوژیکی است. فرضیه اصلی این است که خمیازه به همگام سازی رفتار گروهی کمک می کند، عملکردی مشابه عملکردی که در شترمرغ مشاهده می شود.
در واقع، دیدن یا شنیدن خمیازه کسی، بخش‌هایی از مغز را که مربوط به تقلید و همدلی است، فعال می‌کند، به‌ویژه به لطف نورون‌های آینه‌ای. این نورون‌ها وقتی رفتاری را مشاهده می‌کنند فعال می‌شوند، مانند زمانی که کودک حرکات والدین خود را دنبال می‌کند تا بند کفش‌هایش را ببندد. با این حال، مناطق خاصی از مغز که به طور خاص در خمیازه مسری دخیل هستند، بخشی از شبکه های عصبی مرتبط با همدلی و تعامل اجتماعی هستند.
آیا برخی افراد مستعد خمیازه کشیدن مسری هستند؟
به نظر می رسد همدلی نقش مهمی در مستعد شدن به خمیازه مسری ایفا می کند. افراد مبتلا به اختلالات اجتماعی مانند اوتیسم یا اسکیزوفرنی کمتر به خمیازه های دیگران حساس هستند. در واقع، تحقیقات نشان می دهد که عوامل خارجی مانند تنفس و دمای بدن به ترتیب می توانند خمیازه مسری را کاهش و افزایش دهند.
همچنین، لزوماً دیدن خمیازه کسی نیست که باعث واکنش می شود، بلکه حضور و تعاملات درون گروه است.
بنابراین، اگر وقتی همکارتان بعد از ناهار خمیازه می‌کشد، متوجه شدید که خمیازه می‌کشد، ممکن است این خمیازه او بر شما تأثیر بگذارد. در عوض، ممکن است زمینه مشترک (در این مورد، خوب غذا خوردن با هم) باشد که این واکنش هماهنگ را تحریک می کند.
در صورت خمیازه زیاد چه باید کرد و آیا باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر متوجه شدید که در طول روز زیاد خمیازه می‌کشید، فوراً به این نتیجه نرسید که یک اختلال عصبی دارید و خودتان آن را نمی‌دانید. ابتدا با این سوال واضح شروع کنید: آیا به اندازه کافی می خوابم؟ خواب کافی یعنی ۷ تا ۹ ساعت خواب با کیفیت در شب.
سپس دومین سوال واضح را از خود بپرسید: آیا اغلب استرس دارید؟ اگر چنین است، خمیازه ها به شما می گویند که باید به ذهن و روح خود توجه بیشتری داشته باشید و حتی در صورت لزوم به یک درمانگر مراجعه کنید تا راه های کنترل استرس و اضطراب را یاد بگیرید.
نوشیدن آب فراوان را فراموش نکنید؛ زیرا همانطور که گفتیم کم آبی نیز می تواند باعث خمیازه زیاد شود.
همیشه راه حل هایی وجود دارد، بنابراین دریغ نکنید که از پزشک خود کمک بخواهید. خمیازه کشیدن زیاد پشت سر هم می تواند آزاردهنده باشد. اما این را نیز در نظر بگیرید که این پیام بدن شماست که سعی دارد چیزی را به شما بگوید و به شما اطلاع دهد.